Kościół p.w. św. Michała Archanioła
 |
 |
Najstarsza nowosolska świątynia była jednym z pierwszych murowanych kościołów protestanckich (luterańskich) wzniesionych na terenie księstwa głogowskiego. Jej fundatorem był starosta solny Daniel von Preuss. Budowa kościoła podnosiła rangę osady warzelników, która powstała przy warzelni soli w 1563 r. Kościół wybudowano z kamienia i cegły w latach 1591-1596. Była to jednonawowa budowla założona na planie prostokąta, zamknięta od wschodu trójbocznie, od zachodu natomiast zwieńczona wysoką, czworoboczną wieżą. Wnętrza nakryto sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi. W rękach protestantów kościół pozostawał do 1654 r., kiedy przekazano go nielicznym w mieście katolikom. Od tej pory nieprzerwanie jest on świątynią obrządku rzymsko-katolickiego. W 1731 r. erygowano samodzielną parafię. Jeszcze w 1688 r. kościół poszerzono od północy o dwukondygnacyjny aneks, w 1782 r. od południa dobudowano kruchtę i zakrystię z lożami na piętrze. Większość wyposażenia ufundowano w latach 1728-1734, były to zachowane do dziś barokowe ołtarze - główny i boczne oraz ambona. W otoczeniu kościoła założono cmentarz, który otoczono kamiennym murem z bramą z półkolistym przejazdem i szczytem z rzeźbą św. Michała Archanioła we wnęce. W 1696 r. renesansowe zwieńczenie wieży zastąpiono barokowym hełmem, a po pożarze w 1736 r. odbudowano je w nowym kształcie (potrójny hełm z dwoma latarniami). W XVIII wieku przy kościele wzniesiono budynek parafialny i szkołę katolicką. Wzrost liczby parafian w 2 połowie XIX wieku wymusił rozbudowę kościoła, którą zrealizowano w latach 1872 -1880. W tym czasie świątynię powiększono o transept i półkolistą absydę od wschodu. W 1824 r. zamontowano na wieży zegar, a w 1863 r. zawieszono nowy dzwon. Podczas walk o miasto w 1945 r. spłonęła wieża kościoła. Odbudowano ją dopiero w 1956 r., jednak w nowym i o wiele uboższym kształcie. Po II wojnie światowej kościół kilkakrotnie remontowano, np. w latach 1965-1966 wykonano polichromię wnętrz i odnowiono elewację. W 1967 r. w ramach obchodów Millenium parafianie ufundowali dwa dzwony - Matki Bożej i św. Michała. Na początku XXI w. przeprowadzono kompleksowy remont kościoła - wymiana witraży, malowanie wnętrz i elewacji, remont wieży, renowacja barokowego wyposażenia.
Ze strony: Zabytki sakralne powiatu nowosolskiego
Płyta nagrobna Ulricha von Kittlitz
I. Znajduje się przytwierdzona pionowo za pomocą kotew do zachodniej, zewnętrznej ściany salki św. Stanisława Kostki, przy kościele parafialnym pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Wykonana pod koniec XVI wieku, około 1568 roku.
II. Płyta prostokątna wykonana z piaskowca przedstawiająca postać stojącą, o wymiarach: 189 cm x 88 cm, szerokość bordiury 5,5 cm, długość pola z inskrypcją 189 cm, długość liter 5,5 cm.
Upamiętniona osoba została przedstawiona majestatycznie, w postawie stojącej, w pięknej zbroi pół płytowej charakterystycznej dla okresu, w którym wykonano płytę. W prawej ręce postać trzyma buławę, lewą ma położoną na rękojeści miecza, (który jest ułamany),z prawej strony także do pasa ma przytwierdzony sztylet, na głowie hełm z przyłbicą podniesioną do góry, przez co ma odkrytą wyrazistą twarz, przedstawiającą ,,personę’’ mającą około 40 lat, widoczne przystrzyżone wąsy. Prawdopodobnie przez wpływ warunków atmosferycznych nos osobnika został ukruszony. Na bordiurze znajduje się napis w języku niemieckim wykonany kapitałą rzymską o treści:
IM 1568 IAR AM SON TAG IUB,, / ILATE IST HERR ULRICH
HERR VON KITLITZ VON DER SCHWEIDNTZ ZVC LO / [...]
ALISCHES HAVSE IN GOT SELIGLICHEN VOR SCHIEDEN IST
SEINE SALTERS 44 IAR
W czterech narożach płyty znajdują się cztery kartusze herbowe z labrami i klejnotami. Pierwszy od lewej w górnym narożu należy do przedstawionej osoby i ukazuje że pochodziła z rodu Kittlitz , następnie kartusz herbowy w prawym górnym narożu należy do rodu Unruh, jeden z dolnych kartuszy jest charakterystyczny dla rodu, Schoft i tak też podpisany, ostatni z kartuszy jest na chwile obecna przeze mnie nie rozpoznany. Na płycie przedstawiony jest wizerunek Ulricha von Kittlitz ze Świdnicy, zmarłego w 1568 roku, w wieku 44 lat.
III. Płyta zachowana w dobrym stanie, czytelna inskrypcja znajdująca się na bordiurze, wyraziste przedstawienie figuralne, dolna część płyty została ukruszona przez co nie da się odczytać napisów na jej dolnym obramieniu. Na obiekcie występuje lekka zielona naleciałość.
- Zdjęcie oraz tekst pochodzą z opracowania Artura Ladry "Zabytki epigrafiki na elementach sepulklarnych w średniowiecznych, wiejskich kościołach powiatu nowosolskiego do roku 1815" - Zielona Góra 2005
Płyta nagrobna Georga Oswalda von Glaubitz
I. Znajduje się przytwierdzona pionowo za pomocą kotew do północnej zewnętrznej ściany salki św. Stanisława Kostki, przy kościele parafialnym pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Została wykonana pod koniec XVII wieku około 1696 roku.
II. Płyta ma kształt prostokąta, wykonana z piaskowca, nie posiada przedstawień figuralnych, w całości pokryta jest inskrypcją lub zdobieniami heraldycznymi. Płyta posiada następujące wymiary: 189cm x 102 cm (długość i szerokość płyty), wymiary dużych liter wynoszą 4 cm i małych 3 cm. Po obu stronach płyty występują roślinne motywy zdobnicze. W górnej środkowej części płyty w wieńcu laurowym znajduje się napis IHS, w dolnej środkowej części płyty, także okolony wieńcem napis MRIA. Inskrypcja znajdująca się na płycie w obramieniu przypominającym ramę zwierciadła, pisana w języku niemieckim frakturą o treści:
IHS. / Allhier Ruhet / Ihn Gott / Somfft Undt S’erlig / Der Weylandt / Hoch Edelgebohrne Ritter v(on): herr herr / George Oswaldt von Glaubitz / Auff Reichenau, Pargantz / Undt Poidritz: / Welcher / A(nn)o 1671 den 2 Novembris morgens. umh 9 uhr / Zu langenhermmsdorf mit diese weldt gebphren / den 8 hujus daselbsten getauffet, Undt / A(nn)o 1696 den 5 February. des Morgens / umb halb 3 uhr, noch Achstagiger Bettlagerung / Am Denen Blattern wiederr imh in / Gott verschieden, nach dem Ersein / Alter auff 24 jahr 23 wochen / 3 Tage weniger 6½. Stunden / Gebracht / Desen Stele / Gott / gnadig seig. Amen. / MARIA
W czterech narożach płyty umieszczone są cztery (podpisane) kartusze herbowe z labrami i klejnotami, oraz z wymienionymi nazwami rodów, do, których przynależą. W lewym górnym rogu występuje herb zmarłego z rodu podpisany jako Glaubitz, następnie w prawym górnym rogu herb podpisany jako Niesemoschel, w lewym dolnym rogu herb jest podpisany jako Gablentz i w prawym dolnym rogu także podpisany herb rodziny Körbsberg.
III. Na płycie nagrobnej wymieniony jest Georg Oswald von Glaubitz, którego upamiętnia pomnik, zmarł w roku 1696 przeżywszy 24 lata.
IV. Płyta bardzo czytelna, wyrazista inskrypcja i zdobienia heraldyczne, dobrze zachowana.
- Zdjęcie oraz tekst pochodzą z opracowania Artura Ladry "Zabytki epigrafiki na elementach sepulklarnych w średniowiecznych, wiejskich kościołach powiatu nowosolskiego do roku 1815" - Zielona Góra 2005
Płyta nagrobna Heinricha Ottena von Glaubitz
I. Znajduje się przytwierdzona pionowo za pomocą kotew do północnej zewnętrznej ściany salki św. Stanisława Kostki, przy kościele parafialnym pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Wykonana w końcu XVII wieku, około 1697 roku.
II. Jest to płyta prostokątna, wykonana z piaskowca, o wymiarach 189cm x 117 cm, na płycie w polu inskrypcyjnym występują duże i małe litery o wymiarach kolejno 4 cm i 3 cm. W środku płyty znajduje się pole inskrypcyjne w kształcie zwierciadła’’, dalszą część płyty pokrywają ozdobne elementy roślinne. W górnej części płyty znajdują się rzeźby dwóch postaci z uwydatnieniem rysów twarzy kobiety w koronie na głowie od lewej strony i mężczyzny od prawej, które podtrzymują herb rodu von Glaubitz, który jest umieszczony w środkowej górnej części płyty tuż nad polem inskrypcyjnym (prawdopodobnie są to podobizny aniołów). W dolnej partii płyty występuje analogiczna sytuacja, choć jest tam widoczna tylko jedna osoba z mało widocznymi rysami twarzy, która nie podtrzymuje herbu i jest bardziej wkomponowana niż uwydatniona w tło i treść płyty (prawdopodobnie jest to także jak i u góry pomnika przedstawienie postaci anioła), nie wiadomo, co znajdowało się z drugiej strony płyty gdyż jej cześć jest ułamana lub ukruszona, można wnioskować, że prawdopodobnie był tam umieszczony kartusz herbowy, wraz z przedstawieniem osoby (prawdopodobnie oblicza anioła).
Na płycie znajduje się inskrypcja pisana w języku niemieckim, frakturą o treści:
Also Krönsten / Diese Vier Humbt Tu / genden Den wohlgebohren,, / ,, nen Ritter v(on): herren herren / Heinrich Otten von Glau,,/ ,,biß auff Langhermßdorff / Reichenau Poidris v(on): Pargantß., / Deß Königl: Glogauischen Mann,, /,, rechts wohlverordneten gewesenen / Beysitzer undt Landeß Eltesten / Freystadtfischen Kreyseßes welche Er / stets in seinem leben geliebet undt / geübet hatt undt dessen treue be,, / gleiterin biß inß grab gewesen / nach dem Er endtlich Anno / 1697. den 2 Decembr: / Seelig in dem herren ent,, / schlaffen v(on): die fruhseit,, / ,, ige Vollkommenheit / in dem 35. jahre seineß / Alterß erreichet.
Na pomniku znajdują się trzy kartusze herbowe z klejnotami i labrami, (czwarty kartusz znajdował się w prawej bocznej partii płyty, która niestety nie zachowała się do naszych czasów) równo naniesione względem czterech stron świata, w górnej i dolnej partii płyty względem środka oraz z lewej strony płyty także na obrzeżu wzdłuż także środka płyty. Pierwszy górny herb należy do zmarłego, przedstawia rybę charakterystyczną dla rodu Glaubitz, dolny herb prawdopodobnie należał do rodu Protengater, co stwierdziłem po przeprowadzonych badaniach. Kartusz herbowy z lewej strony płyty upamiętnia ród Gablenz.
III. Osobą upamiętnioną na pomniku jest Heinrich Otten von Glaubitz, zmarły w 1697 roku w wieku 35 lat.
IV. Płyta dobrze zachowana, inskrypcja czytelna, lekko pobielone pole inskrypcyjne, znajdują się na nim naleciałości, dolna część pola z inskrypcja lekko zatarta. Jej dolna prawa część (do połowy pomnika), została ukruszona lub odłamana. Po elementach zdobnictwa znajdujących się na płycie możemy sądzić że znajdował się tam (tak samo jak i z drugiej strony płyty) kartusz herbowy oraz przedstawienie figuralne osoby podtrzymującej herb wraz z ramą pola inskrypcyjnego.
- Zdjęcie oraz tekst pochodzą z opracowania Artura Ladry "Zabytki epigrafiki na elementach sepulklarnych w średniowiecznych, wiejskich kościołach powiatu nowosolskiego do roku 1815" - Zielona Góra 2005
Płyta nagrobna Oswalda von Glaubitz
I. Znajduje się przytwierdzona pionowo za pomocą kotew do północnej zewnętrznej ściany salki św. Stanisława Kostki, przy kościele parafialnym pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Wykonana pod koniec XVII wieku, około roku 1687.
II. Jest to płyta barokowa, o kształcie prostokąta, materiałem, który posłużył do jej wykonania jest piaskowiec. Pomnik jest długi na 189 cm i szeroki na 102 cm. Długość liter w polu inskrypcyjnym wynosi odpowiednio: małe litery mają po 3cm a duże litery po 4cm. Osoba upamiętniona na płycie pełniła prawdopodobnie funkcje wojskowe, można to stwierdzić po zdobieniu płyty poza polem inskrypcyjnym, bogatym w panopie, oraz atrybuty wojenne takie jak, skrzyżowane chorągwie, włócznie, halabardy, miecze, trąbki, szable w dolnej środkowej części płyty znajduje się armata. W górnej środkowej części płyty znajduje się oblicze anioła podtrzymującego obramowanie pola inskrypcyjnego mającego kształt zwierciadła. Na obramowaniu pola inskrypcyjnego pojawiają się także zdobnicze elementy roślinne. W dolnej części płyty jest umieszczony także motyw zdobniczy przedstawiający czaszkę i symbolizujący śmierć i cierpienie. W czterech narożach płyty znajdują się cztery kartusze herbowe. W polu inskrypcyjnym znajduje się tekst pisany w języku niemieckim frakturą o treści:
Anno 1624. den 20. Decembris / Ist auff diese Weldt Gebohren / Weylandt: / Der Hoch Edelgebohrne Ritter, und / herr, herr Otto Oßwald vonn Glaubitz / auff Langen Hermßdorff, Schrien, Reichenaw, Pagantz, und Poidritz ξ / Könige Glogauischer,, und Furste: Saga,, / nischer Landt,, undt Manngerichts Assessor, / Deß Furstenth,mbs Sagan, / Landes Eltester, / undt, / Deputirter des Freÿ Städtischen / Kreÿsesß, / Ist gestorben Anno 1687, den 12, Martÿ, / Glocte 2.uhr. nachmittage / Deßen Alter. / erstrecket sich auff 62. Jahr. 11. wochen. / 5. tage, / Erwartet, nebst allen / Recht,, / Gläubigen die fröliche aufferstehung / der Todten Zum Ewigen Leben / Amen
Na Płycie znajdują się cztery podpisane kartusze herbowe z klejnotami i labrami. Pierwszy od lewej w górnym narożu upamiętnia zmarłego z rodu Glaubitz, następny w prawym górnym rogu jest charakterystyczny dla rodu Gablenz i tak na płycie podpisany, w kolejnych dwóch dolnych narożach znajdują się kartusze herbowe rodów Schellendorf i Nostritz.
III. Pomnik został wystawiony dla upamiętnienia Oswalda von Glaubitz, zmarłego w 1687 roku w wieku 62 lat.
IV. Płyta nagrobna czytelna jedynie na dole płyty napisy lekko zatarte, zachowana w dobrym stanie, szczególnie dobrze widoczne są przestawienia heraldyczne oraz wzorce zdobnicze.
- Zdjęcie oraz tekst pochodzą z opracowania Artura Ladry "Zabytki epigrafiki na elementach sepulklarnych w średniowiecznych, wiejskich kościołach powiatu nowosolskiego do roku 1815" - Zielona Góra 2005